5. Crkva Vavedenja Pres. Bogorodice, Nova Pavlica

Manastir Nova Pavlica se nalazi pored Ibra u Pavlici, nedaleko od manastira Stara Pavlica i ostataka tvrđave Brvenik Čuveni Musa, zapovednik Tvrđave Brvenik se poslednji put pominje 1381. godine. Verovatno je te godine i umro, a sinovi Stefan i Lazar su sa majkom započeli gradnju zadužbine Nove Pavlice, posvetivši je...

Manastir Nova Pavlica se nalazi pored Ibra u Pavlici, nedaleko od manastira Stara Pavlica i ostataka tvrđave Brvenik

Čuveni Musa, zapovednik Tvrđave Brvenik se poslednji put pominje 1381. godine. Verovatno je te godine i umro, a sinovi Stefan i Lazar su sa majkom započeli gradnju zadužbine Nove Pavlice, posvetivši je Vavedenju Bogorodičinom. Crkva je završena za oko pet godina, a 1387. je živopisana.  Prilikom konzervatorskih radova u toku 1954. i 1955. godine došlo se do nekoliko pokazatelja koji ukazuju da je deo Nove Pavlice sa kubetom sagrađen na ostacima starije crkve ili da je čak u pitanju samo obnova starije crkve.

Nova crkva je proglašena za ženski manastir u kome se Dragana, Musina žena, zamonašila kao monahinja Teodosija. Međutim, ubrzo je umrla. Njeni sinovi Stefan i Lazar su svojoj zadužbini, tim povodom, poklonili šestokraki krst od kiparisovog drveta, okovan srebrom. Danas je poznat kao relikvijar braće Musića, a čuva se u svetogorskom manastiru Vatopedu.

Zapisi u dubrovačkim arhivima svedoče o stalno dobrim odnosima Musića sa Dubrovčanima. Zabeleženo je da su 1388. razmenili poslanike, i da su Dubrovčani poslali svadbeni poklon, verovatno Lazaru Musiću. Početkom sledeće 1389. su odobrili Stefanu nabavku vojne opreme. To svedoči o pripremama za boj sa Turcima.  U tom slavnom Kosovskom boju oba brata su poginula. Sahranjeni su, kao i njihova majka, u svojoj zadužbini.

Prema nekim izvorima postojao je i treći brat Jovan koji se zamonašio i čak bio mitropolit toplički. Kao svešteno lice verovatno nije mnogo učestvovao u aktivnostima oko župe Brvenik pa zato je i retko pominjan.

Srpski patrijarh Danilo Treći u svom delu Povesno slovo o knezu Lazaru navodi da je 1390. pri prenosu moštiju kneza Lazara sa Kosova u Kruševac, povorka prenoćila u Pavlici: Telo svetoga kneza je prepočinulo u crkvi pored grobova njegove sestre i preslatkoga Stefana glagolju i Lazara, njegovih sestrića.

Brvenička župa je pala pod konačnu vlast Turaka 1455. godine. Brvenik postaje kadiluk u okviru Smederevskog sandžaka. U njemu je sedište kadije sa vojnim i administrativnim aparatom. Turski putopisac Hadži Kalfa ga zove Piraunik i kaže da je udaljen 20 dana od Carigrada.  Pavlicu on naziva Palavica.

Crkve su u periodu turske vladavine doživele mnoga pustošenja, ali su i obnavljane. Prva obnova Nove Pavlice se dogodila 1464. dakle nepunih 10 godina posle pada pod Turke. Po naređenju Mihaila Anđelovića, značajne ličnosti na dvoru despota Lazara Brankovića, raški mitropolit Joanikije je obnovio crkvu i dozidao pripratu. Rođeni brat Mihaila Anđelovića je bio Mahmud-paša Anđelović koji je bio zapovednik turske vojske koja je zauzimanjem Smedereva 20. juna 1459. godine izvršila konačno pokoravanje Srbije.

Vladika jegarski Jefrem Banjanin je u Novoj Pavlici živeo i radio od 1712-1719. godine, u svojstvu egzarha pećkog patrijarha. Veliki zaljubljenik u Srbiju lekar Dr Janko Šafarik, Slovak po rođenju, je za 40 dana u leto 1846. proputovao kroz Srbiju. U našim krajevima je išao do Raške i opisao je događaj obilaska crkve Stare Pavlice koja je u tom vremenu bila razrušena. Čuveni austrijski akademik, istoričar i putopisac, Feliks Kanic, takođe veliki prijatelj Srbije, je gotovo 40 godina krstario Srbijom istražujući i pomno beležeći viđeno. Na jednom od prvih putovanja 1860. je bio u Pavlici. Pored detaljnog opisa okoline i unutrašnjosti crkve napravio je vrlo realističan crtež Nove Pavlice. … Do 30. juna 1860, kad sam sa leve obale Ibra ugledao Pavlicu, nisam znao da ona postoji. Utoliko sam više bio iznenađen kad sam se našao pred jednim spomenikom, verovatno iz 13. veka, koji zbog čistote stila, svojih harmoničnih proporcija i valjane tehnike u izvođenju zaslužuje izuzetnu pažnju. U jednom umetničko – istorijskom eseju izrazio sam uverenje da za epohu starog srpskog graditeljstva nema uspelijeg tipa od crkve Pavlice. …

Druga ona ponovljena crkva ima kube svedeno nad četiri jaka kamena stuba, koji unutra u crkvi stoje. I ona je bila sva iznutra izmalana, no sad je okrečena i samo iznutra u oltaru ostali likovi sv. otaca i Bogoslova Gligorija, Jovana Zlatoustog, Vasilija i Silvestra. A nad ovima gore na duvaru, ostala je vrlo znamenita ikona Svete tajne, na osobiti način malana, tako da Isus Hristos na oba kraja trapeze sedi, a učenici sa obe strane po redu dolaze da se pričeste; na jednoj strani primaju telo, a na drugoj krv i na onoj strani je natpis: PRIMITE JADITE itd. a na ovoj: PIJTE OD NEJA itd. U patosu kamenom ove crkve nalaze se mnogi starodrevni nadgrobni kameni s izrezanim figurama sveštenika i s natpisima koji su iz groblja starog ovamo donešeni.

U njenoj unutrašnjosti se do danas očuvao živopis, u kome se nalazi i ktitorski portret braće Musića – Stefana i Lazar

Galerija: