POREKLO
Na mestu današnjeg hrama postojala je manja crkva podignuta još polovinom poslednje decenije XVII veka. U isto vreme Bečki dvor je nakon svoje odluke o uspostavljanju Podunavske vojne granice, naredio seobu bačkog vladike iz Segedina u Šanac. Tada ova mala crkva postaje Saborna crkva.
ČINJENICE & DATUMI
- Vladika Visarion Pavlović je između 1734. i 1740. godine podigao novu, veću crkvu od čvrstog zidanog materijala. U isto vreme gradi dvor i gimnazijsku zgradu, a sve kao deo jedinstvene celine. Ova crkva je oštećena u bombardovanju i nakon toga je više puta obnavljana
- Prva velika obnova izvedena je u periodu od 1851. do 1853. godine prema projektu peštanskog graditelja Gustava Šaibe
- Druga velika obnova bila je između 1902. i 1905. godine prema projektu peštanskog arhitekte Mihajla Harminca
- Zidne kompozicije u crkvi izradio je poznati slikar Stevan Aleksić između 1902 i 1904. godine
- Ikonostas je delo peštanske radionice, a ikone je između 1903. i 1905. godine naslikao srpski slikar Paja Jovanović
- Vitražne kompozije sa likovima svetitelja i istorijskim ličnostima delo su Želer Imrea iz Budimpešte
- U porti Saborne crkve nalazilo se prvo pravoslavno groblje u kojem su danas sačuvana samo dva nadgrobnika
- Od 50-ih godina XX veka u porti je i monumentalni pravoslavni krst, koji je još 1781. godine bio postavljen na uglu današnjih ulica Zmaj Jovine i Miletićeve. Potom je 1911. godine premešten ispred Vladičanskog dvora, a odatle u portu Saborne crkve gde je i danas
